Ból po udarze mózgu – co musisz o nim wiedzieć? [Część 2.]

Jednym ze skutków przebytego udaru mózgu może być ból, który w istotny sposób ogranicza funkcjonowanie pacjenta i potęguje jego dyskomfort związany z chorobą. Obowiązkiem najbliższego otoczenia jest w tej sytuacji umożliwienie choremu skorzystania z dostępnych metod leczenia, tak by zminimalizować negatywny wpływ bólu na jakość życia podopiecznego. Na czym polega terapia przewlekłego bólu? Jakie sposoby radzenia sobie z nim warto wziąć pod uwagę? Należy pamiętać o współpracy z lekarzem, którego zalecenia poparte będą rzetelną diagnozą i wiedzą medyczną. Warto jednak pytać, tak aby maksymalnie zwiększyć szanse chorego na poradzenie sobie z problemem.

Leczenie przewlekłego bólu

Plan leczenia zawsze powinien być poprzedzony rzetelną diagnozą medyczną, ponieważ od jej wyniku zależeć będzie dalsze postępowanie terapeutyczne. Ważne zatem, aby lekarz dobrze rozumiał naturę doświadczanych trudności – jeśli pacjent nie jest w stanie sam opowiedzieć o swoich objawach (ze względu na zaburzenia komunikowania się lub objawy otępienia), należy wzbogacić wywiad o uwagi opiekuna, który towarzyszy choremu w codziennych czynnościach i ma okazję zaobserwować, w jakich sytuacjach jego podopieczny sygnalizuje ból lub odmawia współpracy z tego powodu. Pomocne mogą okazać się także badania obrazowe. Gdy problem jest już właściwie rozpoznany, istnieją różne możliwości jego złagodzenia lub rozwiązania.

W przypadku centralnego zespołu bólowego uważa się, że leki okażą się skuteczne u około połowy pacjentów, w dodatku istnieje ryzyko, że ból nie zniknie całkowicie, a jedynie zostanie zmniejszony. Istnieją doniesienia sugerujące, że zastosowanie leków przeciwdepresyjnych może wywrzeć pozytywny efekt nie tylko na nastrój, ale i na natężenie odczuwanego dyskomfortu.

W przypadku kompleksowego zespołu bólu regionalnego leczenie opiera się w dużej mierze na wczesnej mobilizacji kończyny dotkniętej bólem. Chodzi o to, by nie dopuścić do utraty sprawności w tej części ciała, czemu sprzyjają stany zapalne i opuchlizna. Jak najszybsze rozpoczęcie rehabilitacji ruchowej może zadziałać profilaktycznie.

Sztywność mięśni w przypadku spastyczności często leczona jest farmakologicznie za pomocą substancji działających rozluźniająco, takich jak toksyna botulinowa (botoks).

Istotne jest, by pamiętać, że decydujące zdanie na temat procesu leczenia zawsze ma lekarz prowadzący, który swój plan opiera na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie popartej obserwacją.

Oddziaływania niefarmakologiczne

Jak w przypadku wielu dolegliwości po udarze mózgu, kluczowe znaczenie ma współpraca z zespołem terapeutycznym. Fizjoterapia może okazać się nieoceniona w przypadku problemów z napięciem mięśniowym – czy to zbyt wysokim, czy też zbyt niskim. Fizjoterapeuci ponadto będą w stanie udzielić wskazówek co do prawidłowej postawy ciała, postępowania z bolesną kończyną podczas zabiegów higienicznych czy karmienia, podpowiedzą również, które z ćwiczeń pacjent może wykonywać sam lub z pomocą opiekuna.

Jako że ciało i psychika są ze sobą nierozerwalnie złączone, oddziaływania psychoterapeutyczne mogą pomóc pacjentowi nie tylko zmniejszyć subiektywnie odczuwane natężenie bólu, ale i radzić sobie z nim na co dzień. Szczególnie pomocna może okazać się w tym terapia poznawczo-behawioralna, której celem jest m.in. zmiana sposobu myślenia o konsekwencjach bólu, zwiększenie poczucia kontroli chorego nad bólem i życiem w ogóle, wypracowanie adekwatnych sposobów radzenia sobie z bólem, aktywizacja w różnych sferach życia (w tym zawodowej) czy redukcja ilości przyjmowanych leków.

Co może zrobić opiekun?

Rolą rodziny i innych osób bliskich jest przede wszystkim wspieranie chorego w jego procesie rekonwalescencji oraz pomaganie mu w tych czynnościach, które stanowią dla niego obiektywną trudność. Należy przy tym być czujnym, by nie „nagradzać” zachowań bólowych, co tym samym doprowadziłoby do ich utrwalenia. Ważne jest, by wzmacniać te zachowania, które świadczą o motywacji pacjenta do walki z bólem i które pokazują, że ból nie kontroluje jego życia.

Istotny problem może stanowić wspomniane wycofanie się chorego z aktywności i relacji interpersonalnych. Rośnie wówczas prawdopodobieństwo zmniejszenia sieci wsparcia społecznego. Dla opiekuna jest to o tyle istotne, że naraża go na większą ilość obowiązków.

Niezwykle ważne jest podtrzymywanie motywacji chorego i bycie przy nim w szczególnie trudnych momentach. Należy przy tym pamiętać, że tylko sam pacjent wie, z jakim cierpieniem wiąże się odczuwanie przewlekłego bólu, nie mamy zatem prawa oceniać go lub krytykować za sam fakt doświadczania cierpienia.

Przewlekły ból jest tym rodzajem trudności, który może długotrwale rzutować na życie pacjenta i jego rodziny. Z tego powodu nie tylko sam chory, ale i jego bliscy mogą rozważyć skorzystanie z pomocy profesjonalistów w zakresie zdrowia psychicznego – w dbałości o własne samopoczucie i siły niezbędne do sprawowania opieki nad chorym.

Zrobić, co się da

Ból przewlekły uważa się za trudniejszy do wyleczenia niż ból ostry, a to ze względu na fakt jego uporczywości i spowodowane tym poczucie braku nadziei na poprawę u chorych. Jego obecność w życiu odciska swoje piętno na wielu sferach funkcjonowania pacjenta. Sam ból bezpośrednio wpływa na zdolności poznawcze, może jednak upośledzać je również wtórnie, obniżając nastrój i jakość snu, co ma swoje konsekwencje dla sprawności uwagi i pamięci. Efektem tego jest pogorszenie jakości życia pacjenta, dlatego też ból bezwzględnie wymaga interwencji terapeutycznej – czy to za pomocą leków, czy też metod poza farmakologicznych. Skuteczność jednych i drugich zależy od bardzo wielu czynników, m.in. od różnic indywidualnych w tolerancji bólu oraz nastawienia psychicznego podczas rekonwalescencji.

Istotne znaczenie dla poradzenia sobie z przewlekłym bólem ma kontakt z psychologiem lub psychoterapeutą. Uważa się, że terapia poznawczo-behawioralna może być skuteczną metodą w walce z tego rodzaju dolegliwościami. Dodatkowym walorem współpracy z psychologiem lub psychoterapeutą będzie edukacja pacjenta i jego bliskich na temat tego, jak postępować z dolegliwościami tego rodzaju oraz jak dbać o kondycję psychiczną osoby ich doświadczającej. Tym, co niewątpliwie ma znaczenie dla poprawy samopoczucia pacjenta, jest wsparcie ze strony jego najbliższych oraz ich wyrozumiała postawa, a także gotowość do podtrzymywania motywacji podopiecznego, by stosować się do zaleceń i dbać o higienę życia.

Autorka: Aleksandra Gnacek

Źródła:

• Dobrogowski, J., Niefarmakologiczne metody leczenia bólu. Polski Przegląd Neurologiczny 2007, tom 3, 4, 272–278
• Domżał, T., F., Ból przewlekły – problemy kliniczne i terapeutyczne. Polski Przegląd Neurologiczny 2008, tom 4, 1, 1–8.
  
• https://spartanska.pl/wp-content/uploads/raport_udary-m%C3%B3zgu.pdf
• http://neuropedia.org.pl/plastycznosc-mozgu/?fbclid=IwAR1XvaLk8xB3PJZRWmI65_TD5_nvdrMFjDjfOkXJujmHcMfcILA96SG5Dl8
• http://www.strokeassociation.org/idc/groups/stroke-public/@wcm/@hcm/@sta/documents/downloadable/ucm_489454.pdf?fbclid=IwAR1a2FqF3s_1ohUzhmVIpkXAkPDpjFRksJhBUP0-IvSsf7YST93rFPLdNL4